Ψηφιοποiηση
Ψηφιοποίηση
ονομάζεται η διαδικασία μετατροπής στοιχείων όπως έγγραφου, κείμενου, εικόνας,
αντικείμενου ή σήματος από αναλογική σε ψηφιακή μορφή για την εισαγωγή τους στον
υπολογιστή, ώστε να μπορέσουν να αποθηκευτούν και να γίνουν αντικείμενο
επεξεργασίας από τον χρήστη. Οι συσκευές που χρησιμοποιούνται για την
ψηφιοποίηση είναι οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και οι σαρωτές. Σε δεύτερο
στάδιο, μπορεί να γίνει επεξεργασία της εικόνας με κάποιο λογισμικό οπτικής
αναγνώρισης χαρακτήρων με τελικό σκοπό το αρχικό κείμενο να αποθηκευτεί ως
επεξεργάσιμο αρχείο κειμένου. Συνήθως η ψηφιακή πληροφορία αποτελείται από μια
σειρά ακέραιων αριθμών και η ποιότητα της κάθε πληροφορίας εξαρτάται από το
μέγεθός της αλλά και από την ανάλυση της κάθε ψηφιοποίησης.
Οι βιβλιοθήκες
χρησιμοποιούν την ψηφιοποίηση για χειρόγραφα έγραφα ώστε να μπορούν οι χρήστες
να έχουν πρόσβαση σ’ αυτά χωρίς να προκαλείται αλλοίωση στο πρωτότυπο κείμενο.
Επίσης η ψηφιοποίηση χρησιμοποιείται και για την εξοικονόμηση χώρου στις
βιβλιοθήκες. Μια βιβλιοθήκη μπορεί να έχει το μεγαλύτερο μέρος των περιοδικών
εκδόσεων σε ψηφιοποιημένη μορφή, όπως και το μεγαλύτερο μέρος των τεκμηρίων
της, καθώς είναι πολύ δημοφιλής πλέον η ηλεκτρονική μορφή των τεκμηρίων. Η
ψηφιοποίηση μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ευκολότερη αναπαραγωγή αλλά και την
προσπέλαση εξ' αποστάσεως των τεκμηρίων
Η ψηφιοποίηση είναι
σήμερα καθοριστικός παράγοντας για την επιβίωση και την ενίσχυση της Ιστορίας,
του Πολιτισμού, της Επιστήμης και όλων των στοιχείων που καθορίζουν την
καλούμενη συλλογική και εξελισσόμενη μνήμη των διαφόρων κοινωνιών, εθνοτήτων,
λαών. Είναι επίσης καθοριστική και για την οικονομική ανάπτυξη. Αναλυτικότερα,
η ψηφιοποίηση είναι ένα μέσο για την επιτυχή προώθηση σημαντικών στόχων, στους
οποίους περιλαμβάνονται και οι ακόλουθοι:
Η διατήρηση της
πολύτιμης πληροφορίας που περιέχουν οι εικόνες, οι φωτογραφίες, τα έργα τέχνης,
τα βιβλία, οι εφημερίδες, τα σχέδια, οι χάρτες, οι αφίσες, τα χειρόγραφα, τα
κινηματογραφικά έργα κλπ. Μερικά από τα προαναφερόμενα αντικείμενα
καταστρέφονται από τη φθορά του χρόνου ή από κάποιο συμβάν και άλλα
αλλοιώνονται. Άυλα πολιτιστικά αγαθά, όπως παραδόσεις και μύθοι, σβήνουν στο
πέρασμα του χρόνου. Η ψηφιοποίηση δημιουργεί ψηφιακά υποκατάστατα των υλικών
και άυλων αγαθών, περισώζοντας την πολύτιμη πληροφορία που περιέχουν.
Η ενίσχυση του ρόλου που έχει το πολιτιστικό
αγαθό, αφού η αντίστοιχη πληροφορία μπορεί να ανευρεθεί πιο εύκολα και
συνδυασμένα από διαφορετικές πηγές και να είναι διαθέσιμη για την έρευνα, τη
μελέτη, την εκπαίδευση κλπ.
Η προβολή (που συμβάλλει καθοριστικά και στην
προαναφερόμενη ενίσχυση) των πολιτιστικών αγαθών, μέσα από το Διαδίκτυο, αλλά
και με την παραγωγή ηλεκτρονικών εκδόσεων (CD, DVD, εφαρμογές, αφιερώματα) για
την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, την παραγωγή έντυπου υλικού (π.χ. βιβλία και
αφίσες) και άλλες παρουσιάσεις/εκδηλώσεις.
Η οικονομική ανάπτυξη μέσω και της προβολής
των πολιτιστικών αγαθών και της αξιοποίησης του πολιτιστικού περιεχομένου σε
αχανείς αγορές, όπως η Εκπαίδευση, η Ψυχαγωγία και ο Τουρισμός.
Ο κύκλος ζωής της
ψηφιοποίησης είναι όλες οι απαραίτητες ενέργειες που ακολουθεί ένας οργανισμός,
για να επιτύχει την ψηφιοποίηση του πολιτιστικού περιεχομένου του. Ο κύκλος
ξεκινά από τον αρχικό σχεδιασμό του προγράμματος ψηφιοποίησης, επεκτείνεται
στην καθ’ αυτό ψηφιοποίηση των αντικειμένων και καταλήγει σε ζητήματα προβολής,
μακροπρόθεσμης διατήρησης και επαναχρησιμοποίησης του ψηφιακού περιεχομένου.
Τα στάδια του κύκλου ζωής αναλύονται παρακάτω:
Σχεδιασμός
του έργου ψηφιοποίησης: Είναι το πρώτο βήμα σε κάθε έργο ψηφιοποίησης. Κάθε
έργο ψηφιοποίησης πρέπει να διαθέτει σαφώς καθορισμένους στόχους, επαρκείς
πόρους, κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό, και ένα πλάνο για την υλοποίηση (αν
θα γίνει ανάθεση εργασιών σε τρίτους, πώς θα αντιμετωπιστούν πιθανοί κίνδυνοι
κλπ).
Επιλογή
περιεχομένου: Στην πλειοψηφία των έργων δεν είναι εφικτή η ψηφιοποίηση όλων
των αντικειμένων ενός φορέα. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαία η επιλογή των
αντικειμένων που πρόκειται να ψηφιοποιηθούν. Τα κριτήρια για την επιλογή
ποικίλουν ανάλογα με τους στόχους του έργου ψηφιοποίησης, την ευαισθησία του
περιεχομένου, γεωγραφικά κριτήρια κλπ.
Προετοιμασία
για ψηφιοποίηση: Μια κατάλληλη υποδομή σε υλικό και λογισμικό και ένα
περιβάλλον με κατάλληλες συνθήκες πρέπει να είναι έτοιμα πριν την έναρξη της
διαδικασίας ψηφιοποίησης. Τα στοιχεία που απαρτίζουν ένα τέτοιο περιβάλλον
περιλαμβάνουν εξοπλισμό για τη διαδικασία της ψηφιοποίησης αυτή καθαυτή (για
παράδειγμα σαρωτές, ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, εξοπλισμός ψηφιοποίησης ήχου
και κινούμενων εικόνων και άλλα), ένα υπολογιστικό σύστημα με το οποίο θα
διασυνδεθούν οι παραπάνω συσκευές, λογισμικό επεξεργασίας εικόνας, λογισμικό
διαχείρισης του ψηφιοποιημένου υλικού κλπ. Το περιβάλλον στο οποίο θα λάβει
χώρα η διαδικασία ψηφιοποίησης πρέπει να είναι κατάλληλο για τα προς
ψηφιοποίηση αντικείμενα, για παράδειγμα θα πρέπει να ικανοποιεί ειδικές
συνθήκες φωτισμού και υγρασίας.
Μεταχείριση των
πρωτοτύπων:
Το συγκεκριμένο στάδιο του κύκλου ζωής της διαδικασίας ψηφιοποίησης μπορεί να
θεωρηθεί προφανές, ωστόσο η αναλυτική παρουσίασή του είναι αναπόφευκτη, αφού σε
πολλά από τα έργα ψηφιοποίησης υπάρχουν αντικείμενα τα οποία είναι σπάνια ή
εύθραυστα. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί ότι θα
ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές συνέπειες από την ψηφιοποίησή τους.
Ψηφιοποίηση:
Το στάδιο αυτό αναφέρεται στην καθαυτή διαδικασία της ψηφιοποίησης, δηλαδή τη
σάρωση, την ψηφιακή φωτογράφηση και γενικά την ψηφιακή αποτύπωση των
πρωτοτύπων σε συνδυασμό με την ψηφιακή επεξεργασία που μπορεί να υποστούν. Στο
πλαίσιο της παρούσας μελέτης θα αποτυπωθούν λεπτομερώς οι παράμετροι της
ψηφιοποίησης δισδιάστατων αντικειμένων.
Διατήρηση
του ψηφιακού περιεχομένου: Ένας σημαντικός στόχος κάθε έργου ψηφιοποίησης
είναι η προστασία και η διασφάλιση της πρόσβασης στο ψηφιακό περιεχόμενο που
έχει δημιουργηθεί. Για την εκπλήρωσή του είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση
θεμάτων, όπως οι απαρχαιωμένοι τύποι αρχείων και τα απαρχαιωμένα αποθηκευτικά
μέσα, αλλά και η προστασία του ψηφιακού περιεχομένου από φυσικές καταστροφές,
περιβαλλοντικούς παράγοντες και ανθρώπινες παρεμβάσεις. Παράλληλα παρουσιάζεται
και το ζήτημα της μακροπρόθεσμης διατήρησης το οποίο συνιστά θέμα έρευνας τα τελευταία
χρόνια.
Μεταδεδομένα:
Τα μεταδεδομένα είναι υπό συνεχή ερευνητική δραστηριότητα στο χώρο της
ψηφιοποίησης, της διαχείρισης του περιεχόμενου, της επαναχρησιμοποίησης και
αναζήτησης του ψηφιοποιημένου περιεχόμενου, της διαλειτουργικότητας, κ.ά. Το
σύνολο των μεταδεδομένων που θα επιλεγεί στο πλαίσιο ενός έργου είναι
ιδιαίτερης σημασίας για την πορεία του, καθώς από αυτό εξαρτώνται τα
χαρακτηριστικά που θα καταγραφούν για την περιγραφή των πρωτοτύπων.
Ενέργειες
ανάδειξης – προβολής: Το έργο έχει φτάσει πλέον στο στάδιο κατά το οποίο
έχει ολοκληρωθεί η δημιουργία και η αποθήκευση του ψηφιακού αντιγράφου και των
μεταδεδομένων του. Το επόμενο στάδιο είναι η ανάδειξη και η προβολή του
ψηφιοποιημένου περιεχομένου. Πριν την προβολή των ψηφιακών αντικειμένων
επιβάλλεται η κατάλληλη επεξεργασία τους. Η ανάδειξη του περιεχομένου μπορεί να
περιλαμβάνει την προβολή του στο Διαδίκτυο, σε κάποιο CD-ROM ή DVD-ROM κλπ και
η επεξεργασία περιλαμβάνει την υποβάθμιση της ποιότητας, άρα και τη μείωση του
μεγέθους των αρχείων εικόνας, ήχου, κινούμενης εικόνας, ώστε να μπορούν να
προσπελάσουν οι χρήστες το ψηφιακό περιεχόμενο μέσω του Διαδικτύου.
Πνευματικά
δικαιώματα:
Η δημοσίευση του ψηφιοποιημένου περιεχομένου θα πρέπει να συνοδεύεται από μία
ευρεία ανάλυση της κατάστασης των πνευματικών δικαιωμάτων που σχετίζονται με το
υλικό αυτό. Για υλικό που είναι δημόσια διαθέσιμο το ζήτημα δεν έχει μεγάλο
βαθμό πολυπλοκότητας. Ωστόσο, αρκετοί πολιτιστικοί οργανισμοί αποκομίζουν οφέλη
από τη δημοσίευση πολιτιστικού υλικού, με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα
προσεκτικοί με τα πνευματικά δικαιώματα, τα οποία μπορεί να ανήκουν σε τρίτους.
Οι τεχνολογίες προστασίας και διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων υποστηρίζουν
τους φορείς στη διαδικασία αυτή.
Διαχείριση
έργων ψηφιοποίησης: Η επιτυχία ενός έργου ψηφιοποίησης, όπως και κάθε
έργου, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαχείρισή του. Ένα καλά οργανωμένο
πλάνο για τη διαχείριση του έργου συμβάλλει τα μέγιστα στην επιτυχία του έργου.
Σχήμα 1: Κύκλος ζωής της ψηφιοποίησης
sites
http://www.youtube.com/watch?v=w4-5Baiu6TM
http://www.youtube.com/watch?v=qzm9NeQ_OX0
http://www.youtube.com/watch?v=Hc3L4-rgm8M
